روایت تاریخی

وقتي اصحاب شهيد شدند، سیّدالشهدا علیه‌السلام به دشمنان رو كردند و ضمن كمك ‌خواهي و نصیحت آن‌ها، به نوعي حجّت را براي آخرين بار بر آن‌ها تمام كردند. در اين زمان  بود که امام سجّاد علیه‌السلام با اینکه بيماري سختی داشتند، از خيمه بيرون آمدند و خواستند در ياري امام زمانشان به ميدان جنگ بروند. امام باقر علیه‌السلام می‌فرمایند[1] سیّدالشهدا علیه‌السلام به عمّه‌ام  امّ‌كلثوم فرمودند: يَا أُمَّ كُلْثُومٍ! خُذِيهِ لِئَلَّا تَبْقَى الْأَرْضُ خَالِيَةً مِنْ نَسْلِ آلِ مُحَمَّد! ای امّ کلثوم! او را برگردان تا کشته نشود و زمین از نسل محمّد خالي نماند![2]پس از این موضوع، سیّدالشهدا علیه‌السلام اسم اعظم و دیگر رموز و وصایای امامت را به زین العابدین آموختند

و قسمتی از ودايع امامت را طي بسته‌ای به دختر  بزرگشان فاطمه دادند تا بعد از بهبودي امام سجّاد علیه‌السلام به او بدهد. البته طبق گزارش دیگری چون می‌دانستند شهید خواهند شد بخشی از این ودایع را هم هنگام حرکت از مدینه به امّ‌السلمه داده بودند تا در برگشت از کربلا به امام سجّاد علیه‌السلام تحویل دهد.[3]  البته آیت الله شعرانی در ترجمه نفس المهموم این روایت را صحیح نمی‌داند و می‌نویسد این حرکت تعارف است و امام سجاد علیه‌السلام می‌دانستند باید زنده بمانند و امام مبرّای از این‌گونه رفتارهاست که این سخن استدلال صحیحی است و باید آن را پذیرفت.

آخرین تعلیمات امام علیه‌السلام

امام سجّاد علیه‌السلام فرمودند: در روز عاشورا پدرم به من فرمودند: پسرم حفظ كن از من دعايي را كه مادرم فاطمه سلام‌الله‌علیها آن را به من ياد دادند و او هم از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و پيغمبر هم از جبرئيل فرا گرفته‌اند؛ دعايي كه براي حاجات مهمّ و اندوه سخت و امور بزرگ و دشوار نازل شده و آن دعا اين است: بِحَقِّ يَس وَ القُرآنِ الحَكيم وَ بِحَقِّ طَه وَ القُرآنِ العَظِيم، يَا مَن يَقدِرُ عَلَي حَوَائِجِ السَّائِلِين، يَا مَن يَعلَمُ فِي الضَّميِر، يَا مُنَفِّسَ عَنِ المَكرُوبين، يَا مُفَرِّجَ عَنَ المَغمُومِين، يَا رَاحِمَ الشَّيخِ الكَبِير، يَا رَازِقَ الطِّفلِ الصَّغير، يَا مَن لَايَحتَاجُ اِلَي التَّفسِير، صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد، وَافعَل فِي كَذَا وَ كَذَا. امام حسين علیه‌السلام هنگام وداع سفارشی هم به امّ‌كلثوم داشتند و فرمودند: اُوصِیکَ یَا اُخَیَّه بِنَفسِکَ خَیراً وَاِنِّی بَارَزَ اِلی هَوُلَاءِ القَوم؛ تو را سفارش مي‌‌كنم كه مواظب اعمالت باشي و به كار نيك، عمل كني.[4]